Niet dat het publiek van tevoren kon bevroeden dat een ‘lezing’ soms ook puur cabaret kan zijn; dan was de toeloop allicht nog groter geweest. Cabaret dus, maar met een memorabele boodschap, dat dan weer wel.

De toon wordt gezet als de jolige ‘dagvoorzitter’ - spreekstalmeester is vandaag een betere term - prof. Jos Schols de (jonge) rector magnificus van de Universiteit Maastricht aankondigt, prof. Rianne Letschert, die de opening mag verrichten. “Die straalt een energie uit, daar word je helemaal gèk van”, roept Schols, waarna Letschert “de neiging voelt om een dansje à la Theresa May te doen”. Ze beperkt zich wijselijk tot de neiging.

Vervolgens doet de voorman van de AWO, de Academische Werkplaats Ouderenzorg Zuid-Limburg, prof. Jan Hamers, ook nog een duit in het zakje door de zaal groepsgewijs luidkeels van hun aanwezigheid te laten getuigen. “Wie is er van Meander?” Een enthousiast gebrul stijgt op. Wie van Envida, Zuyderland? Alle AWO-partners passeren de revue. Gejuich en gejoel, vooral van de jongste loot, het Gilde Zorgcollege uit Roermond. Tegen het einde van het programma, als er weer zo’n rondje door de zaal wordt gehouden, blijkt het geluid van Gilde verstomd: vijf uur was waarschijnlijk net even te lang voor de mbo’ers.

Niet dat ze vandaag louter moesten stilzitten en luisteren, integendeel. Daar zorgen de sprekers wel voor, en anders de drie musici op het podium. Vooral neuropsycholoog prof. Erik Scherder weet die twee elementen naadloos met elkaar te verbinden. Nog voor hij een woord gezegd heeft stapt violist Guido Dieteren naar voren die een zigeunerdeuntje speelt. Scherder: “Wat gebeurt er als je naar muziek luistert? Je wordt er opgewonden van. Of juist rustig. Waar zit die opwinding? Hier, in de hersenstam.” En hij toont er een plaatje bij, het eerste van vele plaatjes, twee- en driedimensionaal, van hersenen en hun vitale onderdelen.

Van muziek gaat Scherder over op dansen, hij doet voor hoe hij zijn pasjes op de dansvloer maakt en er “een interessant gezicht bij trekt, dat doet u ook allemaal hoor, als u danst”, en ja, het publiek schatert van herkenning en hangt aan zijn lippen. Moeiteloos navigeert hij door het menselijk brein, de hippocampus, de hypothalamus en nog wat cruciale onderdelen, hij laat de mensen klappen en zingen tegelijk, geeft ze versjes op en brengt ze in verwarring. Want van voor naar achter, van links naar rechts, zingen en bewegen tegelijk, dat is nog wel synchroon te doen met duizend mensen in die stoelen. Maar wat als de mantra verandert in van links naar achter, van voor naar rechts? Dan wordt het een hilarisch rommeltje, en daar gaat het Scherder om: als het brein niet meer optimaal werkt, is het belangrijk om die plekjes die nog wel functioneren, te stimuleren. Door bijvoorbeeld bekende deuntjes te laten horen. Want wat is het geval? Muziek volgt een bepaalde route in het brein, maar bij dementie is een belangrijk onderdeel aangetast. Gelukkig blijken juist vertrouwde melodieën dan een omweg te nemen om toch bij het eindpunt te belanden en de mensen te laten genieten. En te laten bewegen, “want dat is wat muziek ook doet, je gaat vanzelf met je armen en benen wiebelen”.

Waarmee een tweede doel gediend is: bij Alzheimerpatiënten werkt de normale pijn- en stressdemping door de hersenen veel slechter. Zij kampen vaak met chronische pijn, en beweging heeft daar een gunstige invloed op. “Kunnen we greep krijgen op die pijn?”, vraagt Scherder zich af. Daar is in ieder geval onderzoek voor nodig, en laat nu uitgerekend pijn bij ouderen een van de onderwerpen zijn waar de nieuwe (AWO-) hoogleraar verplegingswetenschap Sandra Zwakhalen zich op richt. Zij zal elders later deze middag haar oratie houden. Het geeft Scherder de gelegenheid om luidkeels een compliment uit te delen: “Sandra doet daarin gewèldig onderzoek!” Het is niet het eerste en ook niet het laatste compliment dat de Zuid-Limburgse AWO vandaag ontvangt. Scherder zelf zette ‘Jan’ even eerder al in het zonnetje, iedereen weet dat het over Jan Hamers gaat: “Een pionier, geeft u hem een ovationeel applaus!” maar met een memorabele boodschap, dat dan weer wel.

Wat is dit? Even uit beleefdheid de gastheer van het feestje kietelen? Nee, dit klinkt meer dan gemeend, en bovendien is Scherder niet de enige die in superlatieven over de AWO-ZL spreekt. Dat doet zelfs het ministerie van VWS. De aangekondigde directeur-generaal Langdurige Zorg mag dan verstek laten gaan wegens ‘te druk’, zijn plaatsvervangster prijst de academische werkplaats als een “voorloper, waar jullie ontzettend trots op mogen zijn”.

Dat zijn ze ook, beaamt dr. Hilde Verbeek, coördinator van de werkplaats, en dan vooral op het uitgangspunt dat wetenschap en praktijk samen optrekken: “Terwijl dat niet per se makkelijk is, je spreekt elkaars taal niet altijd, en mensen hebben genoeg te doen en zitten dan niet te wachten op wéér een nieuwe aanpak, een nieuw onderzoek.” 

Toch, zegt ook de Utrechtse hoogleraar verplegingswetenschap Marieke Schuurmans, is dat belangrijk, “want het gat tussen theorie en praktijk is groot. Je moet er oog voor hebben dat de ene tachtigjarige de andere niet is, en dat professionals niet altijd na een training braaf hun gedrag veranderen. We moeten leren om anders te denken en anders te doen. Dit soort werkplaatsen helpt daarbij.”

En een jubileum van zo’n werkplaats helpt ook op een andere manier. In de pauze wurmt een vrouw zich in de rij voor de broodjes: “Mag ik even voordringen? Dit hier zijn mijn collega’s en we willen graag samen eten.” Ze mag. “Fijn, want het is voor ons ook een teambuildingdag.”
Waar zo’n symposium al niet goed voor is.

Tijdens het symposium is het jubileummagazine uitgedeeld welke speciaal is gemaakt ter gelegenheid van het 20-jarig jubileum van de AWO-ZL. Klik hier om het magazine digitaal te lezen.